ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΣ
Την ερχόμενη Πέμπτη 19 Μαΐου, με έκθεση ευρημάτων συλλογών των δύο Εφορειών Αρχαιοτήτων.
Μια ιστορική ημέρα για τον πολιτισμό της Λάρισας και όχι μόνο, η ερχόμενη Πέμπτη, καθώς σηματοδοτεί την πρώτη επαφή των πολιτών της αλλά και των Θεσσαλών γενικότερα, με ένα από τα κορυφαία έργα πολιτισμού σε όλη τη χώρα.
Χρόνια περιμένουν να ανοίξει τις πύλες του, που έμεναν ερμητικά κλειστές, με την υπομονή τους να έχει διαδεχθεί η απογοήτευση και εν έτει 2011, τελικά έφτασε η στιγμή να διαβούν την πόρτα του και να δουν από κοντά το μεγάλο και επιβλητικό έργο του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας.
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, οι δύο Εφορείες Αρχαιοτήτων της Λάρισας, που πρόσφατα εγκαταστάθηκαν στο κτίριο, αποφάσισαν να κάνουν το μεγάλο βήμα αν και το έργο είναι ημιτελές και μάλιστα ο εκθεσιακός του χώρος σύμφωνα με τις εργασίες που πρέπει να γίνουν, προβλέπεται να είναι έτοιμος το 2013 (με τη εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού και των εκθεμάτων).
Αυτό όπως φαίνεται δεν στάθηκε εμπόδιο στην απόφαση των Εφορειών να προχωρήσουν, στο άνοιγμα του μουσείου, προσκαλώντας τον κόσμο σε μια πρώτη γνωριμία με τον χώρο.
Οργανώνοντας αυτή τη μεγάλη στιγμή, επέλεξαν να πραγματοποιήσουν μια έκθεση από τις συλλογές του Μουσείου, σε έναν από τους χώρους του κτιρίου, ο οποίος προβλέπεται να φιλοξενεί στο μέλλον περιοδικές εκθέσεις.
Αναλυτικότερα για την έκθεση, που θα ανοίξει την Πέμπτη 19 Μαΐου, στις 6.30 μ.μ. και θα λειτουργεί μέχρι τα τέλη Μαΐου και θα περιλαμβάνει ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο μέχρι και τη βυζαντινή εποχή, μας μίλησαν η προϊσταμένη της ΙΕ’ Εφορείας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Ανθή Ευσταθίου- Μπάτζιου και η προϊσταμένη της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Ασπασία Ντίνα.
ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ
-ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
Όσον αφορά στα εκθέματα της ΙΕ Εφορείας Κλασικών Αρχαιοτήτων, η κ. Ανθή Ευσταθίου –Μπάτζιου, αναφέρει ότι θα δούμε ουσιαστικά μια «μικρογραφία» της μελλοντικής μόνιμης έκθεσης του μουσείου. Αναλυτικότερα: «Από την πλούσια προϊστορική συλλογή του Μουσείου θα εκτεθούν ευρήματα νεολιθικής εποχής που θα υποστηρίζουν τη μορφή και την οργάνωση των νεολιθικών οικισμών, με παραδείγματα από όλα τα είδη μορφής οργανωμένης κατοίκησης, την οικονομία, τους ρυθμούς της κεραμικής, την ιδεολογία (ταφικά έθιμα, στοιχεία λατρείας).
Ακολουθεί η ενότητα με τίτλο «Όταν ο Αχιλλέας έγινε ήρωας στην Τροία» όπου θα γίνει αναφορά στον προμυκηναϊκό και στον μυκηναϊκό κόσμο στην περιφέρεια της Λάρισας.
Η ενότητα αυτή περιγράφει την κοινωνία των Ομηρικών επών, που είναι γνωστή ως Εποχή του Σιδήρου ή Γεωμετρική, 1100-700 π.Χ.
Μια άλλη ενότητα θα είναι αυτή με τίτλο «Όταν η γη και τα άλογα στήριξαν την εξουσία» κάνει αναφορά στη θεσσαλική ομοσπονδία, στη δημιουργία πόλεων-κρατών κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο.
Η κοινωνία των πολεμιστών θα παρουσιαστεί μέσα από τα ευρήματα του αρχαϊκού νεκροταφείου των τύμβων στη χώρα της Κραννώνας (Αγίου Γεωργίου) που χρονολογούνται από τα τέλη του 7ου ως τον 5ο αι. π.Χ., όπως τεφροδόχα αγγεία που περιείχαν καύσεις νεκρών, λίθινες λάρνακες κτερισμένες πλούσια με χάλκινα (δακτύλιοι, περόνες, περιβραχιόνια και πόρπες), και σιδερένια αντικείμενα (μάχαιρες, μαχαιρίδια, αιχμές βελών και δοράτων, πόρπες και ξίφη), πήλινα αγγεία και ειδώλια.
Στην άρχουσα τάξη του 5ου αι. ανήκουν οι επιτύμβιες στήλες που εικονίζουν νέους με το οδοιπορικό ραβδί, Θεσσαλούς, με το χαρακτηριστικό κάλυμμα της κεφαλής, τον πέτασσο και οι κούροι.
Στον αντίποδα, η ζωή της γυναίκας θα αναδειχθεί μέσα από την έκθεση αντικειμένων που σχετίζονται με την ανατροφή παιδιών (μαρμάρινη επιτύμβια στήλη θηλάζουσας), τον καλλωπισμό (χάλκινα κάτοπτρα, χρυσά κοσμήματα, μαρμάρινη επιτύμβια στήλη γυναικείας μορφής με αλάβαστρο), την επαγγέλματα και την εκπαίδευση.
Θα εκτεθούν χαρακτηριστικά νομίσματα των πόλεων όπως αργυρά νομίσματα της θεσσαλικής ομοσπονδίας με θέμα το άλογο και το σιτάρι, αργυρές κοπές λοιπών θεσσαλικών πόλεων και νομισματικοί θησαυροί.
Το φημισμένο θεσσαλικό ιππικό και οι τοπικοί θεσσαλικοί αγώνες θα προβληθούν σε ιδιαίτερη υποενότητα με στοιχεία που αντλούνται από τις αναφορές αρχαίων συγγραφέων και ποιητών, επιγραφές, τα αργυρά νομίσματα Λάρισας με θέμα τα ταυροκαθάψια (5ος αι. π.Χ.) και άλλα χαρακτηριστικά ευρήματα.
Ιδιαίτερη ομάδα εκθεμάτων αποτελούν τα ψηφίσματα του Δήμου των Λαρισαίων και του Κοινού, των Θεσσαλών που αναφέρονται στην πολιτική της πόλης και του Κοινού κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής και ιδιαίτερα σχετίζονται με την περίοδο του Γ’ Μακεδονικού πολέμου μέχρι τη μάχη της Πύδνας το 167 π.Χ., κατά τη διάρκεια της οποίας η παρουσία των Ρωμαίων στην περιοχή ήταν ισχυρή ενώ η Λάρισα ακολούθησε φιλορωμαϊκή πολιτική.
Η άσκηση της λατρείας και η παρουσίαση των λατρευομένων θεοτήτων με σύνολα γλυπτών, ειδωλίων, επιγραφών, βωμών κ.ά. ευρημάτων που προέρχονται από Ιερά όπως του Πυθίου, των Γόννων, της Φαρσάλου και της Λάρισας θα δώσουν στον επισκέπτη πλήρη εικόνα για το θέμα.
Θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά η ιστορία και τα ευρήματα από τα δυο αρχαία θέατρα της Λάρισας που σηματοδοτούν τη δημόσια ζωή της πόλης ως τόποι αγώνων, συνέλευσης του κοινού των Θεσσαλών.
Θα εκτεθούν ευρήματα που προέρχονται από το Α’ Αρχαίο Θέατρο ή σχετιζόμενα με τη χρήση του.
Η καθιέρωση των «Ελευθερίων», αγώνων με πανελλήνια και όχι μόνο απήχηση, σε ανάμνηση της «απελευθέρωσης» των Θεσσαλών από τους Μακεδόνες θα αναδειχθεί μέσα από διάφορα ευρήματα με κεντρικό σημείο προβολής την πόλη της Λάρισας».
ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΠΡΩΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ
ΑΙΩΝΩΝ, ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ
ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η αρχαιολόγος κ. Άννα Γιαλούρη, αναφέρει γι΄ αυτά που θα παρουσιαστούν στην έκθεση: «Στην ενότητα των πρώτων χριστιανικών αιώνων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από τη σταδιακή κατάρρευση των πολιτικών, οικονομικών και θρησκευτικών δομών του αρχαίου κόσμου και τη μετάβαση στο βυζαντινό, παρουσιάζεται η Λάρισα στο πλαίσιο της νέας θρησκείας και των νέων θεσμών, μέσα από αντικείμενα που προέρχονται από σωστικές ανασκαφές σε ιδιωτικά οικόπεδα της πόλης και από θέσεις που διερευνήθηκαν ανασκαφικά, όπως Άζωρο, Μηλέα και κυρίως το Καστρί της Δολίχης, από όπου προέρχεται και ο μεγαλύτερος αριθμός κινητών ευρημάτων καθημερινού βίου.
Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά μέλη παλαιοχριστιανικών ναών, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, λειτουργικό εξοπλισμό καθώς και επιγραφές. Τα ψηφιδωτά κατέχουν σημαντική θέση στην καλλιτεχνική παραγωγή της Λάρισας, όπου λειτουργούσε τοπικό εργαστήριο παραγωγής ψηφιδωτών με κυρίαρχο θέμα το Διόνυσο. Θα εκτεθούν ψηφιδωτά δάπεδα από ναούς, πολυτελείς ιδιωτικές οικίες και λουτρικά κτίσματα.
Οι εκφάνσεις της καθημερινής ζωής όλων των κοινωνικών τάξεων κατά την εποχή της μετάβασης από τον παλιό στο νέο κόσμο αντιπροσωπεύεται από αντικείμενα που μαρτυρούν εμπορικές συναλλαγές (αμφορείς, χάλκινο καμπανό και σταθμία), θέματα άμυνας, ασχολίες των κατοίκων (υφαντική, κτηνοτροφία), θέματα σχετικά με την οικία (διακόσμηση, ασφάλεια, φωτισμός, παρασκευή φαγητού), την ενδυμασία και τον καλλωπισμό (κοσμήματα και εξαρτήματα ένδυσης).
Στην ενότητα των βυζαντινών χρόνων περιλαμβάνονται αντικείμενα αντιπροσωπευτικά του βυζαντινού κάστρου της Λάρισας, όπως νομισματικοί θησαυροί του 11ου, 12ου και 13ου αι., μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη βυζαντινών ναών και ταφικές πλάκες. Από τις περιφερειακές επισκοπές που αναδείχθηκαν στα βυζαντινά χρόνια, παρουσιάζεται η Επισκοπή Βεσαίνης, που ταυτίζεται με το βυζαντινό οικισμό του Βαθυρέματος Αγιάς. Εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη από βυζαντινό ναό, η επιγραφή του πρωτοσπαθαρίου Ευσταθίου και πλάκα ψευδοσαρκοφάγου. Επίσης, σημαντική θέση στην ιστορία και φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής της Λάρισας κατέχει η μοναστική κοινότητα του Όρους των Κελλίων, που αναπτύχθηκε στον ανατολικό Κίσσαβο, η οποία αντιπροσωπεύεται από μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη μονών, λειτουργικά γλυπτά, σπαράγματα τοιχογραφιών και θησαυρό χρυσών νομισμάτων εποχής Κομνηνών.
Η ανάδειξη της σχέσης ανθρώπων – αντικειμένων προβάλλεται μέσα από κοσμήματα - κτερίσματα τάφων από τα χριστιανικά κοιμητήρια της Λάρισας, της Αζώρου και της Μηλέας. Οι βυζαντινοί αγγειοπλάστες, τα τοπικά εργαστήρια και η κεραμική παράδοση της περιοχής αντιπροσωπεύονται από ικανό σύνολο εφυαλωμένων αγγείων, ενδεικτικών της τέχνης, της οικονομίας και του καθημερινού βίου των βυζαντινών.
Στην ενότητα των μεταβυζαντινών χρόνων παρουσιάζεται η Λάρισα και η περιφέρειά της κατά την οθωμανική περίοδο. Εκτίθενται κεραμικά από το Μπεζεστένι, νομισματικοί θησαυροί και επιτύμβιες οθωμανικές στήλες. Παράλληλα παρουσιάζονται και άλλα εμπορικά κέντρα, όπως τα Αμπελάκια, η Αγιά και ο Τύρναβος. Σε συνδυασμό με το σχετικό εποπτικό υλικό από τον οικισμό των Αμπελακίων και το αρχοντικό του Γεωργίου Σβαρτς θα εκτεθεί ζωγραφικός πίνακας με διακοσμήσεις τοπίων και πόλεων από τις αποτοιχισμένες τοιχογραφίες του αρχοντικού του Δημητρίου Σβαρτς. Τέλος, η ανάπτυξη των μοναστηριών στον Κίσσαβο και το Μαυροβούνι το 16ο αι. αντιπροσωπεύεται από το ζωγραφιστό τέμπλο του ναού της Παναγίας στο Πολυδένδρι, καθώς επίσης τοιχογραφίες και λειτουργικά σκεύη από τον ίδιο ναό».
1906 -2011: ΑΠΟ ΤΟ ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙ ΣΤΟ ΜΕΖΟΥΡΛΟ
Η πρώτη απόπειρα για δημιουργία αρχαιολογικού μουσείου στη Λάρισα εντοπίζεται το 1906, μας πληροφορεί η αρχαιολόγος της ΙΕ’ Εφορείας Κλασικών Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Στέλλα Κατακούτα, που έχει ερευνήσει και καταγράψει την ιστορία των προσπαθειών που έχουν γίνει στην πόλη μας, για την ανέγερση ενός αρχαιολογικού μουσείου.
Σύμφωνα με την μελέτη της, παρουσιάζονται εν συντομία τα ακόλουθα:
-1906-1910: «Το 1906 αποστέλλεται στη Λάρισα, εκ μέρους της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας στη Θεσσαλία ο αρχαιολόγος Απ. Αρβανιτόπουλος με σκοπό την καταγραφή των αρχαιοτήτων προκειμένου στη συνέχεια να ανεγερθούν, με δαπάνες της Εταιρείας, Μουσεία στο Βόλο, στη Λάρισα, στον Τύρναβο και στον Αλμυρό».
Ακολούθως το 1910 προκρίνεται ο χώρος του Μπεζεστενίου ως ο καταλληλότερος για την αποθήκευση και έκθεση των αρχαιοτήτων της περιοχής. Η κ. Κατακούτα αναφέρει ότι: «Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο υπαίθριο Μουσείο, το οποίο εμπλουτιζόταν συχνά με την πρόσκτιση νέων ευρημάτων από τις τοπογραφικές και ανασκαφικές έρευνες του Αρβανιτόπουλου στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας και του Τυρνάβου.
Η επιλογή του λόφου του Φρουρίου από τον Αρβανιτόπουλο για την ίδρυση Μουσείου θα παραμείνει σταθερός στόχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αλλά και της Δημοτικής Αρχής για τις επόμενες δεκαετίες. Με την καινούργια οργάνωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, μετά το 1910, ο Αρβανιτόπουλος ορίζεται έφορος Θεσσαλίας με έδρα το Βόλο».
-1928: Η δημοτική αρχή Λάρισας με δήμαρχο τον Μιχ. Σάπκα, ανακοινώνει στην Αρχαιολογική υπηρεσία το 1928, ότι είναι διατεθειμένη να προβεί στην αγορά του τζαμιού για να χρησιμοποιηθεί ως μουσείο.
-1957: Η λειτουργία μια αρχαιολογικής συλλογής στο τζαμί, αποτέλεσε στοίχημα προσωπικό της τότε δημοτικής αρχής με δήμαρχο τον Δ. Χατζηγιάννη. Θα χρειαστούν πέντε περίπου χρόνια για το στήσιμο της έκθεσης με την εποπτεία του αρχαιολόγου Θεοχάρη, δύο Γερμανών αρχαιολόγων και την πίεση του φιλάρχαιου δημάρχου.
Τα αρχαία που υπήρχαν στο Φρούριο μεταφέρθηκαν και αναγκαστικά στοιβάχθηκαν στην αυλή του μουσείου.
-1961-2088: Η κ. Κατακούτα αναφέρει ότι: «Η έκθεση στο Γενί τζαμί θεωρήθηκε απ’ όλους ως προσωρινή μέχρι την κατασκευή ενός σύγχρονου μουσείου. Πριν προλάβει λοιπόν να ανοίξει στο κοινό, ο Δήμος παραχώρησε, για την ανέγερση του νέου Μουσείου χώρο μικρότερο των τριών στρεμμάτων, στο Φρούριο, κοντά στο ρολόι του δημοτικού κήπου. Η επιλογή φαίνεται ότι δεν ήταν άσχετη με την ιστορία της πόλης και τα σωζόμενα μνημεία της. Η συγκυρία της αναζήτησης του κατάλληλου τόπου για Μουσείο συνδέεται με την προσπάθεια της Λάρισας να ανταποκριθεί στο νέο μεταπολεμικό ρόλο της ως περιφερειακού κέντρου μιας ευρύτερης περιοχής και να εξοπλισθεί με τη βασική κτιριακή υποδομή που της έλειπε.
Αυτό ανταποκρινόταν ως ένα βαθμό και στη γενικότερη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, αίτημα που είχε προβληθεί έντονα στη δεκαετία του 1960 με αιχμή τις αρχαιότητες. Παρά τις προσπάθειες της η Αρχαιολογική Υπηρεσία της Θεσσαλίας δεν μπόρεσε να προωθήσει αποτελεσματικά την ανέγερση του Μουσείου. Γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, κωλυσιεργία που σχετιζόταν με πρόσθετες απαλλοτριώσεις και αναβολές που κράτησαν περίπου μία δεκαπενταετία -με την παρεμβολή της δικτατορίας- οδήγησαν τη λύση αυτή σε αποτυχία. Κρίνοντας τα γεγονότα εκ των υστέρων πιστεύω ότι ο προτεινόμενος χώρος για την κατασκευή ενός μουσειακού κτιρίου με κάποιο όγκο δεν ήταν και ο ιδανικότερος, αφού γειτνίαζε άμεσα με το Αρχαίο Θέατρο και υπήρχε πάντα ο κίνδυνος να βρεθούν αρχαιότητες κατά τις εκσκαφές. Από την άλλη θα περιόριζε σημαντικά τον χώρο πρασίνου σε βάρος τελικά της όλης ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου του Φρουρίου. Αντίθετα, με βάση τα σημερινά δεδομένα και τις σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις, ιστορικά κτίρια του λόφου, όπως τα στρατιωτικά αρτοποιεία ή το Μπεζεστένι, θα μπορούσαν, μετά τη συντήρηση τους, να αποτελέσουν χώρους για περιοδικές εκθέσεις σχετικές με τη διαχρονική ιστορία της πόλεως.
Όταν στα 1973 ιδρύθηκε Εφορεία Αρχαιοτήτων στη Λάρισα, με προϊστάμενο τον Κων/νο Γαλλή, δύο βασικοί στόχοι τέθηκαν: η πλήρης αποκάλυψη του Αρχαίου Θεάτρου και η δημιουργία ενός σύγχρονου Μουσείου που θα στέγαζε τις αρχαιότητες της περιοχής με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο.
Από το 1975, επί υπουργίας του Κ. Τρυπάνη, με την παραχώρηση από το Δήμο άλλης έκτασης, δέκα στρεμμάτων, στο Λόφο του Μεζούρλου, στις νότιες παρυφές της πόλης, ξεκίνησε ένας μαραθώνιος χρονοβόρων διαδικασιών που κατέληξε το 1996 στη θεμελίωση του κτιρίου με την εφαρμογή της πρότασης του αρχιτέκτονα Π. Φωτιάδη και των συνεργατών του.
Η κατασκευή του κτιρίου με πολλές καθυστερήσεις, οφειλόμενες σε διάφορους παράγοντες, κράτησε πάνω από δέκα χρόνια. Με την οριστική παραλαβή του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας το καλοκαίρι του 2008, εκατό χρόνια μετά τις πρώτες συζητήσεις για την ανέγερση του, κλείνει ένας ολόκληρος κύκλος φροντίδας και προβολής των αρχαιοτήτων του τόπου μας. Στη διαιώνιση του προβλήματος πιστεύω ότι συνέβαλε κυρίως η επί σειρά ετών έλλειψη μόνιμης Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στη Λάρισα, που άφηνε την πρωτοβουλία των κινήσεων σε άλλους φορείς, σε συνδυασμό και με την απουσία σταθερού οράματος για τον πολιτισμό».
Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΝ ΠΕΜΠΤΗ 19/5
Σύμφωνα με ανακοίνωση των δύο Εφορειών το άνοιγμα της έκθεσης επιλεγμένων ευρημάτων, στο Μουσείο (στις 6.30 μ.μ.) περιλαμβάνει και ομιλίες με θέμα την ιστορία και τις συλλογές του Διαχρονικού Μουσείου καθώς και πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές του 16ου Δημοτικού Σχολείου Λάρισας με θέμα το ψηφιδωτό.
Όπως τονίζουν: «Με αφορμή τη μνήμη που τα μουσεία διαφυλάσσουν και τις ιστορίες που αφηγούνται, στοχεύουμε με την εκδήλωση αυτή και την επανάληψη παρόμοιων στην εξοικείωση των Λαρισαίων με τους χώρους του Μουσείου και τα εκθέματά του, στην ενεργό παρουσία τους και στην αρωγή τους κατά τη διαδικασία διοργάνωσης της μόνιμης έκθεσης του Διαχρονικού Μουσείου το 2013».
Πληροφορίες – Επικοινωνία: Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, Λόφος Μεζούρλου, στα τηλ. 2413 - 508.200, 2413 - 508.250.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου